<< Terug

Digitaal bewust vakantie vieren

Digitaal bewust vakantie vieren is makkelijker gezegd dan gedaan. In de afgelopen 2 weken vakantie heb ik mijn check-gewoonten een beetje aan banden gelegd. Een beetje inderdaad, niet volledig, omdat ik de nieuwsgierigheid niet altijd kon bedwingen. Hierdoor heb ik LinkedIn bijvoorbeeld wel een paar keer bezocht en ook mijn werkmail heb ik 2-wekelijks binnen gehaald. Enerzijds om te kijken of er een offerte aanvraag tussen zat, anderzijds omdat ik dit automatisch deed wanneer ik mijn laptop opende voor iets heel anders.

Als zzp-er heb je al snel een excuus om de boel wel een beetje in de gaten te houden. En zo zullen ook werknemers zonder echte achterwacht zich hier en daar ook geroepen voelen om in de vakantie wel een vinger aan de pols te houden. Wellicht is dit soms terecht, maar vaak ook helemaal niet nodig. Al helemaal niet wanneer je een duidelijke afwezigheidsmelder hebt ingesteld. Toch is er altijd wel een reden om iets te willen checken en die reden kan ook pure nieuwsgierigheid zijn. Nieuwsgierig naar wie ons iets wil vragen of iets wil vertellen. Nieuwsgierig naar wat er zoal binnenkomt. En ook nieuwsgierig naar waar het binnenkomt, waar op één van de vele kanalen die we tegenwoordig gebruiken.

Wie – wat – waar

De meest hardnekkige digitale gewoonten zijn veelal het checken van nieuwe dingen, zoals nieuwe berichten. Bijvoorbeeld in een nieuwsapp, de mail of via sociale media. De behoefte om niet urgente zaken te checken ontstaat meestal bij momenten van rust, want dan is er tijd en ruimte voor onze nieuwsgierigheid. De vakantie biedt natuurlijk die rust, dus extra reden om vooraf te bedenken hoe je het liefst de vakantie besteedt. Zodat je ook doet waar je zo naar uit keek. Of dat nou tijd met dierbaren, of lekker mijmeren, offline wandelen, of een boek lezen is.

Maar wat maakt het uit?

Iedereen moet natuurlijk lekker doen waar zij of hij zin in heeft. Na maanden van hard werken of leren hebben we in de vakantie eindelijk de tijd om eens echt te doen waar we zin in hebben. En als we zin hebben om wat tijd weg te tikken op een beeldscherm, dan is dat toch helemaal prima?

Als het inderdaad is wat we willen en waar we blij van worden dan is dat goed. Maar een deel van de digitale gewoonten maakt ons ongelukkig. Zo laat onderzoek onder tieners zien dat neerslachtige gevoelens een verband hebben met dagelijks meer dan 2 uur op sociale media. Toen ik dit verband toetste bij mijn 15-jarige nichtje hield ze een gepassioneerd betoog over hoe dit helemaal waar is en tieners hier zelfs op sociale media over klagen. Je leest het overal zei ze: ‘mensen zeggen dat ze liever minder tijd op sociale media willen doorbrengen, maar het maar niet lukt. Ze willen het wel maar kunnen het niet.’ Toen ik mijn nichtje naar de oplossing vroeg stelde ze dat de sociale media kanalen aan de gebruikers limieten moeten opleggen. De film The Social Dilemma pleit hier ook voor, maar met het huidige (en ontzettend winstgevende) verdienmodel van de sociale media bedrijven zal dit idee niet snel door de bedrijven zelf omarmd worden.

En onze digitale gewoonten gaan verder dan de sociale media. Een onderzoek van J. Mackay (2018) toont aan dat de meeste medewerkers hun e-mail en andere communicatie software iedere 6 minuten checken. 1 op de 3 van de onderzoekspopulatie checkte de inkomende berichten zelfs iedere 3 minuten of vaker. Cal Newport vroeg voor zijn meest recente boek (A World Without E-mail) mensen naar de gevoelens die zij hebben bij het openen van de mailbox. Stressgevoelens en nervositeit werden veelvuldig genoemd. Hij vraagt in zijn boek mede hierom aandacht voor de ongelukkige relatie die men heeft met e-mail en pleit voor een andere en mensgerichtere werkwijze.

We doen op ons beeldscherm dus niet altijd waar we zin in hebben. We doen wat er in ons opkomt en we worden gedreven door nieuwsgierigheid naar het onbekende, zelfs als het onze dag in negatieve zin kleurt. Voor ons welbevinden en een fijne vakantie maakt het daarom uit wat we op ons beeldscherm doen, hoe vaak en hoe lang. En dit betekent niet dat je volledig offline moet en je nieuwsgierigheid ten alle tijde moet onderdrukken om tot rust te komen. Het betekent vooral dat je weer bewuste keuzes maakt en je jouw tijd besteedt zoals je echt wilt.

Een fijne tijdsbesteding

Hoe besteed jij je tijd het liefst? En welke digitale afleiding staat die tijdsbesteding weleens in de weg? Door dat op een rijtje te zetten ontdek je wat je kunt doen om de afleiding af te bakenen. Zodat je op die momenten van rust en verveling kiest voor je favoriete tijdsbesteding in plaats van het dichtstbijzijnde beeldscherm dat alleen al door de aanwezigheid (dus ook zonder notificaties) jouw aandacht onbewust trekt.

Om voor jezelf de gewenste situatie te scheppen kun je voorafgaand aan je vakantie eenmalig een uur besteden aan het herinrichten van jouw smartapparaat/apparaten. Zodat je bijvoorbeeld alleen de (in jouw vakantie) hoog nodige notificaties ontvangt en de tijdrovende kanalen minder toegankelijk worden. Jouw wensen kun je in de volgende 5 stappen vorm geven.

1 – Sta stil bij jouw digitale gewoonten

Veel van onze digitale gewoonten zijn er ingeslopen. We hebben er bij aanvang niet bewust voor gekozen en vaak ook later niet meer bij stil gestaan. De werkmail op de smartapparaten is hier wellicht een herkenbaar voorbeeld van. Mobiele werkmail is heel handig wanneer je bijvoorbeeld veel reist tijdens werktijd. Veel minder handig is het om na een thuiswerkdag de werkmail ook te ontvangen in je woonkamer, tijdens een moment van ontspanning. Laat staan op vakantie. Wanneer de inkomende e-mails ons storen of onze omgeving er last van heeft dan gaan we erover in gesprek met onszelf of een ander. Maar wanneer we er niet bij stil staan dan wint de gewoonte onbewust meer terrein (in de vorm van tijd en aandacht).

Bij digitale gewoonten stil staan is daarom een belangrijke eerste stap. Er over praten werkt inzicht gevend voor jouzelf en de ander. Iedereen heeft wel een digitale gewoonte waar vraagtekens bij gesteld kunnen worden. Ook tieners zijn goed in staat om te reflecteren op hun eigen digitale tijdsbesteding. Door je eigen gewoonten kritisch onder de loep te nemen nodig je je omgeving uit om dit ook te doen. Zo ontstaat een goed gesprek waarbij we onszelf kunnen uitdagen om oplossingen te vinden. Wanneer je dit met iemand samen doet kun je elkaar ook uitdagen om jezelf en de ander aan die goede voornemens te houden.

2 – Bedenk voor jezelf hoe je jouw tijd wilt besteden

Afleiding is pas afleiding wanneer je van iets wordt afgeleid. Wanneer je niets aan het doen bent dan kun je daar ook niet van afgeleid worden. Je vervelen of mijmeren is iets en ook absoluut iets heel waardevols. Door dit in je hoofd als tijdsbesteding te bestempelen kun je afleiding doelgericht afbakenen.

En dit geldt voor elke vorm van gewenste tijdsbesteding. Door het in je hoofd benoemen of op te schrijven committeer je jezelf aan de door jou gewenste tijdsbesteding. Dit kan in algemene zin (bijvoorbeeld: in de ochtend) of specifieker (bijvoorbeeld :tijdens een wandeling). Beschrijf per situatie hoe je jouw tijd het liefst besteedt. Bedenk vervolgens welke tijdrover jou in die situaties weleens afleidt. Tot slot bedenk je welke actie er nodig is om het door jou ongewenste gedrag te verminderen.

Bijvoorbeeld: 

Bedenken hoe je je tijd wilt besteden is niet altijd even makkelijk. In een coaching gesprek ontdek je op pratende wijze wat jij belangrijk vindt en graag anders aanpakt. In 1 sessie kun je al tot scherpe ideeën en concrete acties komen. Wil je vrijblijvend kennismaken? Plan dan een kennismakingsgesprek met Iris Visser via de website van Work on Balance.

3 – Verwijder alle onnodige notificaties en applicaties

Welke applicaties onnodig en tijdrovend zijn verschilt per persoon. De één voelt zich wel nuttig bij het dagelijks lezen van het nieuws, de ander checkt het nieuws meer dan 10 x per dag en voelt zich daar niet goed bij. Of de één onderhoudt waardevolle relaties via sociale media, terwijl de ander daar doelloos tijd weg tikt en zich achteraf onzeker voelt. Wat je ook doet, grote kans dat je in je vakantie je tijd anders wil besteden. Helemaal wanneer je werk op het smartapparaat ontvangt dat je ook in je vakantie dagelijks gebruikt. Apps verwijderen kan hier echt bij helpen. En ook bij werkgerelateerde Whatsappgroepen kun je je afvragen of je die in jouw vakantie met je mee wilt dragen.

Wanneer je de apps hebt verwijderd kun je nog steeds via de webversie inloggen. Dat is prima, want dit kost je meer moeite en zal je daarom minder doen. Om te zorgen dat het je moeite blijft kosten kun je er voor kiezen om de browser geen toestemming te geven om je wachtwoord op te slaan of ingelogd te blijven. Zo werp je voor jezelf een drempel op en je zult zien dat je vervolgens weleens besluit om niet in te loggen wanneer je jezelf uit gewoonte naar de inlogpagina hebt gebracht. Wanneer je merkt dat je op een apparaat vaker dan je wilt de sociale media kanalen bezoekt dan kun je in je browser nog een andere drempel opwerpen door een add-on te installeren zoals Freedom:

Freedom brengt je keer op keer voor een paar seconden naar een rustgevend scherm, voordat je door kunt klikken (of niet) naar de sociale media of webversie van je e-mail. Dit pauzemomentje geeft je de kans om je digitale gewoonte te doorbreken en op dat moment bewust te kiezen voor het tijdsverdrijf of niet.

4 – Schep een digitale context die jou ondersteunt

Dit doe je door je telefoon te leren kennen. Onderzoek de mogelijkheden bij instellingen. Voor Android heet dit Digital Wellbeing, bij iOS is dit Screentime.

Veel kun je naar wens inrichten tegenwoordig. Je kunt bijvoorbeeld meldingen uitzetten (vanaf bepaalde tijden). Of je kunt applicaties een tijdslimiet geven. En je kunt je toestel in de avond op zwart-wit zetten, zodat het checken van bijvoorbeeld sociale media onaantrekkelijk wordt. Deze modus kan jou er ook aan herinneren dat je je toestel eigenlijk buiten handbereik wilt leggen. Het zien van de zwart-wit modus herinnert jou (net als een notificatie) er aan dat je geen tijd op je apparaat wilt doorbrengen. Een mooie uitnodiging om deze ver weg te leggen. En zo zijn er nog veel opties die veel verder reiken dan de stille modus. Wil je meer inspiratie? Lees dan de blog: Afleiding afbakenen, hoe doe je dat?

5 – Informeer je grootste fans

De meeste mensen zullen amper door krijgen dat jij je notificaties uit hebt gezet of je apps hebt verwijderd. Een paar mensen (bijvoorbeeld goede vrienden, ouders, kinderen, geliefden of je directe collega) verwachten mogelijk wel snelle reacties. Informeer die mensen hoe je snel te bereiken bent en dat je (een deel van de dag) geen meldingen meer krijgt van bijvoorbeeld Whatsapp. Zeg bijvoorbeeld dat je een sms of telefoontje wel hoort binnenkomen en je de rest op een zelfgekozen moment leest. Je zult zien dat je omgeving zich gemakkelijk aanpast. Omdat bellen of smsen ook een drempel vormt weten ze je te vinden wanneer het nodig is en kun je de rest op een zelf gekozen moment bekijken.

Cultuurverandering

Ervaar je in jouw omgeving een externe druk om continu bereikbaar en reactief te zijn? Dan zijn de bovenstaande 5 stappen een mooi begin, maar waarschijnlijk niet de oplossing. De oplossing ligt in dat geval in het goede gesprek. Wanneer het de organisatiecultuur betreft dan kun je met een teamgesprek een zaadje planten. Met Work on Balance faciliteer ik deze teamgesprekken, omdat medewerkers behoefte hebben aan (en baat hebben bij) minder reactief werken en leven. Dit vermindert stress, bevordert de productiviteit en creativiteit. Leidinggevenden weten vaak als geen ander hoe bereikbaarheid het echte werk in de weg staat. En hoe te veel stress en informatieovervloed kan bijdragen aan uitval.

Met een teamgesprek ontstaat ruimte om samen de digitale balans op te zoeken. We beginnen bij een inventarisatie van de huidige situatie. Vervolgens schetsen we de gewenste manier van werken en de weg daar naartoe. Dit kan tijdens een eenmalige sessie of met een meer uitgebreide benadering. Meer weten? Kijk op www.workonbalance.nl/teamgesprekken/